Ngày 19/10,ơhộilươngcaochosinhviênvimạchbándẫtoán lớp 5 trang 11 tại Đại học Đà Nẵng, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức Hội thảo Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao ngành công nghiệp chip bán dẫn từ các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam.
Bức tranh nguồn nhân lực cho ngành được một số chuyên gia kinh tế dự báo trong khoảng 5 năm tới cần khoảng 20.000 người; 10 năm tới là 50.000 người trình độ đại học trở lên. Trong khi số nhân lực thiết kế vi mạch hiện khoảng 5.000 người.
Theo Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn, nếu phát triển được lĩnh vực công nghệ bán dẫn thì sẽ nâng tầm và vị thế của Việt Nam với thế giới. Trong đào tạo nhân lực ngành công nghệ chip bán dẫn, cần hướng đến tư duy toàn cầu, chú trọng nghiên cứu khoa học.
"Nếu để lỡ nhịp, chúng ta có tội với đất nước. Còn nếu làm được, chúng ta nâng được vị thế quốc gia và vị thế của cả hệ thống đại học", ông Sơn nói.
Bộ trưởng lưu ý, đây là lĩnh vực công nghệ cao, cần đầu tư, yêu cầu và kỳ vọng cao; người học có thể có lương cao... nên các trường đại học phải đào tạo với tinh thần là chất lượng cao.
"Vì là ngành mới nên không thể phát triển bằng kinh nghiệm cũ, thói quen cũ, cách làm cũ. Thay vào đó, phải có cách làm, tầm nhìn thực sự mới mẻ", ông nói thêm.
Đại diện Synopsys Việt Nam cho biết, trung bình lương sau thuế trong năm đầu đi làm của kỹ sư thiết kế chip là gần 220 triệu đồng, sau tăng dần. Với 5 năm kinh nghiệm, người làm công việc này có thu nhập trên 330 triệu đồng một năm. Con số này tăng dần lên hơn 800 và 1,3 tỷ đồng nếu có 15-20 năm kinh nghiệm, theo nghiên cứu của CDVMVN và HSIA.
Tuy nhiên, do thị trường lao động về lĩnh vực bán dẫn - vi mạch mới manh nha, chủ yếu ở dạng tiềm năng, thách thức lớn nhất là làm sao thu hút được sinh viên theo học các chuyên ngành và nâng cao chất lượng đào tạo đáp ứng yêu cầu khắt khe của các doanh nghiệp. Do đó, nhà nước cần các chính sách hỗ trợ đồng bộ.
Những năm qua Việt Nam đã có nhiều chính sách khuyến khích các cơ sở giáo dục đại học mở rộng, phát triển các ngành đào tạo STEM, tập trung vào các ngành thuộc lĩnh vực công nghệ thông tin - truyền thông (ICT) và các ngành phục vụ nhân lực cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 - AI, Bigdata,...
Trong giai đoạn 2019-2022, số tuyển mới sinh viên đại học khối STEM tăng trung bình 10% mỗi năm, cao hơn so với mức tăng trưởng chung 6,5%. Những lĩnh vực có mức tăng trưởng trung bình hàng năm mạnh nhất là Máy tính và công nghệ thông tin (17,1%), Công nghệ kỹ thuật (10,6%).
Nhân lực về nghiên cứu, phát triển và sản xuất vật liệu bán dẫn có các ngành đào tạo về hóa học, vật lý, vật liệu.... Nhân lực về thiết kế và sản xuất vi mạch có các ngành đào tạo phù hợp nhất là kỹ thuật điện tử, điện tử-viễn thông; các ngành gần bao gồm kỹ thuật điện, điều khiển và tự động hóa, cơ điện tử...
Nhân lực chất lượng cao là điểm nghẽn
Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Hoàng Minh Sơn cho biết, mặc dù công nghệ vi mạch bán dẫn không phải là ngành đào tạo tạo hoàn toàn mới, đã có một số trường đại học lớn triển khai đào tạo từ nhiều năm nay, nhưng số lượng sinh viên theo học và tốt nghiệp còn rất thấp.
"Sự thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao, nhất là trong các lĩnh vực công nghệ cao đang là một điểm nghẽn lớn hiện nay trong thu hút các tập đoàn công nghệ lớn chuyển dịch địa điểm đầu tư nghiên cứu, phát triển và sản xuất sang Việt Nam", Thứ trưởng nói.
Hội thảo thu hút 40 cơ sở giáo dục đại học tham gia, đóng góp tham luận. Ảnh: Nguyễn Đông
Ông Nguyễn Anh Dũng, Phó Vụ trưởng Vụ Đại học cho biết, việc đào tạo có thể tuyển mới đào tạo từ đầu, hoặc sinh viên học các ngành gần có thể chuyển đổi để học chuyên sâu trong 1-2 năm cuối; kỹ sư đã tốt nghiệp các ngành gần có thể học bổ sung các khóa đào tạo từ vài tháng tới 1-2 năm.
TS Nguyễn Trung Hiếu, Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông, đề xuất Chính phủ và các địa phương nghiên cứu và phát triển tối thiểu 3 trung tâm công nghệ cao, đặc biệt ưu tiên đầu tư cho thiết kế vi mạch, công nghệ bán dẫn tại 3 khu vực Bắc - Trung – Nam (có thể đặt tại Hà Nội, Đà Nẵng và TP HCM).
Ông Hiếu nói, cần thiết lập tối thiểu một trung tâm để đầu tư máy chủ, mua bản quyền phần mềm thiết kế vi mạch của một số đơn vị như Synopsis, Cadence, Mentor Graphic, xây dựng mini Fab dùng chung cho các trường đại học. Thêm vào đó, cần có chính sách, quy định cụ thể để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư nghiên cứu, sản xuất kinh doanh vi mạch bán dẫn ở Việt Nam.
Đối với các trường đại học, Chính phủ cần có chính sách hỗ trợ đầu tư cơ sở vật chất, nguồn nhân lực, đội ngũ chuyên gia phục vụ đào tạo, nghiên cứu; chính sách về học bổng, học phí, ưu đãi tín dụng và các chính sách khác thúc đẩy người học quan tâm, kiên trì theo đuổi lĩnh vực thiết kế vi mạch bán dẫn; có quỹ Khoa học công nghệ, chương trình tài trợ nghiên cứu cho lĩnh vực vi mạch bán dẫn.
"Với khối STEM, trường nào có nhiều hợp tác với doanh nghiệp là một lợi thế", PGS.TS Nguyễn Hồng Hải, Phó hiệu trưởng Trường ĐH Bách khoa (ĐH Đà Nẵng), nói. Ông cũng cho biết, hiện nay nhiều trường đang thiếu đội ngũ nhân lực chuyên sâu và chưa có chương trình đào tạo chuyên sâu. Cơ sở vật chất cũng chưa theo kịp với sự phát triển của công nghệ và thiếu kinh phí đầu tư cho việc đào tạo, nghiên cứu.
Theo PGS.TS Trần Mạnh Hà, Đại học quốc gia TP Hồ Chí Minh, cần bổ sung mã ngành cấp 4 cho ngành thiết kế vi mạch ở cả đào tạo đại học và sau đại học; đẩy nhanh mở thí điểm ngành thiết kế vi mạch cho các trường đủ năng lực.
Các vị trí làm việc trong ngành bán dẫn. Ảnh: Nguyễn Đông
Sẽ tạo thuận lợi cho đào tạo vi mạch
Bộ Giáo dục đang xây dựng Kế hoạch để thúc đẩy đào tạo, gia tăng nhanh số lượng và chất lượng nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực công nghệ bán dẫn, nhất là kỹ sư thiết kế vi mạch. Hiện nay có khoảng 35 cơ sở giáo dục đại học có khả năng tham gia, nhưng số lượng cơ sở đào tạo có kinh nghiệm chưa nhiều.
Thứ trưởng Sơn cho rằng, để tăng nhanh số lượng và chất lượng nguồn nhân lực công nghệ vi mạch đáp ứng yêu cầu phát triển, cần tăng cường năng lực cho các cơ sở giáo dục đại học, cả về đội ngũ giảng viên, cơ sở vật chất và công nghệ, chương trình đào tạo, công cụ phần mềm... Ngoài ra, cần có những giải pháp để thu hút những sinh viên đang học các ngành phù hợp, ngành gần; thu hút nhiều hơn nữa học sinh phổ thông đăng ký vào học những ngành, chuyên ngành này.
"Bên cạnh đó, cần xây dựng những hợp tác giữa các cơ sở giáo dục đại học và giữa các cơ sở giáo dục đại học với các doanh nghiệp sử dụng nhân lực, với các địa phương nơi các doanh nghiệp đang đầu tư hoặc sẽ đầu tư, nhằm chia sẻ tầm nhìn, kinh nghiệm, tối ưu hóa sử dụng các nguồn lực...", ông nói.
Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ tạo điều kiện cho các trường chứng minh được khả năng của mình được tuyển sinh sớm, đồng thời sớm ban hành Thông tư và quy chế đặc biệt để thu hút chuyên gia, liên kết đào tạo... Bộ cũng sẽ có một bộ phận điều hành để có sự điều phối nhân lực, cơ sở vật chất chung, chia sẻ chương trình đào tạo để giảm bớt thời gian biên soạn chương trình.
Hiện có trên 50 doanh nghiệp FDI lớn đã đầu tư vào Việt Nam về công nghiệp vi điện tử và bán dẫn. Sau khi Việt Nam và Mỹ nâng tầm đối tác chiến lược, dự báo có thêm nhiều tập đoàn lớn đầu tư vào Việt Nam, trong đó chủ yếu yêu cầu nhân lực thiết kế vi mạch, hy vọng sẽ có đầu tư vào công nghiệp sản xuất.
Nguyễn Đông